Srebrenitsa Katliamı Nedir - Srebrenica Soykırımı Tarihi

"Küçük çocukları küçük kurşunlarla öldürürler değil mi anne" bir Bosnalı Müslüman çocuğun annesine sorduğu soru hala akıllardadır...

Srebrenitsa Bosna Hersek’in doğusunda yer alan bir şehir olup 1991-1995 yılları arasında Bosna-Hersek savaşı yaşanmış, Bosna’da Müslümanlara Bosna Hersek'in bağımsızlığını kabul edemeyen Sırp ordusu tarafından soykırım uygulanmıştır. Ağır silahlar ve acımasız Sırplar Radko Mladiç komutasında Hollanda Birleşmiş Milletler gücü askerlerinin gözetimindeki güvenli bölge ilan edilmiş Srebrenitsa şehrinde soykırım yapılmış ve bu soykırım sonucunda resmi kaynaklarına göre 9 bine yakın Bosna Hersekli Müslüman öldürülmüştür. Ne yazık ayrıca sayıları yüz binleri bulan kişi bu soykırımdan etkilenmiş binlerce kadın tecavüze uğramıştır.

Srebrenitsa yaşanmakta olan savaş sebebiyle güvenli gölge ilan edilmiş ve savaştan önce 5 bin civarından olan nüfusu 30 bine kadar çıkmıştı. Savaştan kaçan Bosnalı Müslüman siviller Birleşmiş Milletler askerlerinin koruduğu ve güvenli bölge ilan edilen Srebrenitsa’ya geliyordu. Bosna’da Birleşmiş Milletler tarafından güvenli bölge ilan edilen altı şehirden biri olan Srebrenitsa 400 kadar Hollanda askeri tarafından korunuyordu. Bu askerler şehri zaten koruduklarını ilan ederek katliam öncesinde Bosnalıların elinde bulunan tüm silahları toplar. Bosnalılar şehri kuşatmaya gelen ağır silahlı Çetnik ordusunu görünce Hollandalı askerlerden silahlarını geri ister ancak Hollandalı komutan Thom Karremans bunu reddeder.

Srebrenitsa katliamı tüm dünyanın gözü önünde Avrupa’nın göbeğinde gerçekleşmiş olması vahşetin bir başka utanç tablosudur. İlk etapta Ratko Mladiç komutasındaki Sırp güçler Srebrenitsa’nin güneyini bombalamaya başlamıştır. Ardından 8 Temmuz’da şehre giren Sırp ordusu Bosna halkından silahlarını teslim etmesini ister. 9 Temmuz 1995 günü Sırp ordusu Hollanda Birleşmiş Milletler Askeri varlığını Srebrenitsa’da rehin alır. Hollanda ordusu NATO’dan hava saldırısı talep eder (11 Temmuz 1995). Ancak Sırplar bu kezde Hollanda askerlerini öldürmek ile tehdit eder. Ayrıca NATO’da fazla bir destekte bulunmuyordu. Daha sonradan bu yaşananların o kadarda anlatıldığı gibi olmadığı ve aslında Hollanda askerlerinin kendi istekleri ile bölgeden çekildiği ortaya çıkacaktır. Birleşmiş Milletlere bağlı Hollanda askerleri bir gece Srebrenitsa’dan çekilmiş ve Bosnalıları Sırp soykırımcılara teslim etmiştir. Hatta daha sonradan çıkan videoda Sırpların Hollandalı komuta Karramans’a bu teslim için teşekkür amacıyla hediye verildiği ortaya çıkmıştır.

Bosna Kasabı Ratko Mladiç 

11 Temmuz 1995 günü Sırp General Ratko Mladiç Srebrenitsa’ya girdiğinde televizyonlara bugünün Sırplar için kutlu bir gün olduğunu ve artık Türklerden intikamları alacaklarını açıklıyordu. Adeta soykırım yapacakları haykıran Ratko Mladiç 200 yıllık intikamın alınacağını söylese de Srebrenitsa’da Türk değil Boşnaklar bulunmaktaydı. Sadece Müslüman oldukları için Sırplar tarafından Türk olarak görülüyorlardı ve sırf bu yüzden Sırp Çetnikleri tarafından katledildiler.

11 Temmuzda Bosnalı Müslümanlar silahlarını teslim etmeyi kabul eder. Şehirde iki grup oluşur ana grup Srebrenitsa’da güvende olacaklarını zannederek kaçmak istemesede yaklaşık 5 bin kişi Tuzla bölgesine kaçmaya çalışır. Ancak şehre giren ve teslim alınan Bosnalılar, Sırplar tarafından 12 – 77 yaş arası tüm erkekler ayrılır. Kadınlar otobüslere konularak götürülürken erkekler ise depolara ve hangarlara hapsedilmiştir. 13 Temmuz günü Hollanda ordusuna bağlı askerler Potacari kasabasını da terkedince bu beldedeki 5000 Bosnalı kendi kaderlerine terkedilmiş oldu. Kaçmaya çalışan Bosnalılar kamyonlardan indirilerek kurşuna dizilmiş ve bu görüntüler insanın kanını donduracak cinstendir. Sırpların Boşnak katliamı olarak dünya tarihine geçen olaylarda sözde medeni pek çok Batılı devletin yeterince müdahil olmaması vahşetin bu boyutlara çıkmasına sebep olmuştur.

Dönemin yaşayan tanıkları Sırpların kamyonlara doldukları kadınlara kötü muamelerini, Birleşmiş Milletler askerlerinin erkek gençleri götürdüğü ve daha sonra o gençlerin kesilmiş cesetlerinin bulunduğunu, hatta bir Bosnalı kadının kucağında çocuğu ağlıyor diye Sırp askerinin annesinin kucağında çocuğunun kafanı kestiği gibi insan kavramının kışında hayvanların bile yapmayacağı soykırımı anlatmaktadır. Çetniklerin vahşetleri ve acımasızlıkları tarihin kara bir lekesidir. Çetnik birlikleri erkekleri öldürürken kadınlara toplu tecavüzlerin yanı sıra canlı canlı yakma eylemleride gerçekleştirmişlerdir. Soykırım kurbanı çoğu ceset tam bulunamamış yani parçaları bulunmuştur. Bu da Bosna Müslümanlarının öldürüldükten sonra parçalandığını göstermektedir. Hatta bir şehit cenazesinin 3 farklı toplu mezardan çıktığı durumlarda yaşanmaktadır. Çünkü Sırp askerleri öldürdükleri Bosnalıların tanınmaması için cesetlerini parçalamıştır.

Temmuz 1995’te 3 gün içerisinde 8 -9 bin civarında Boşnak, Sırp Çetnikleri tarafından Srebrenitsa’da soykırımda hayatını kaybetmiştir. Avrupa tarihinde ilk belgelenmiş soykırım olarak geçen Bosna Hersek soykırımı, kendini medeni insanlar olarak tanımlayan batının gözü önünde bütün dünyanın gözetiminde gerçekleşmiş, Birleşmiş Milletler Hollanda askerlerinin kendilerine sığınan Bosna Müslümanlarını Ratko Mladiç emrindeki Sırp askerlerine teslim etmesi vahşetin bir başka boyutudur. Ratko Mladiç Sırp gizli servisi tarafından 2011 yılında yakalanıp Lahey’e teslim edilene kadar 16 yıl serbestçe yaşamış (Hatta 2009 yılında bir düğünde görüntüleri çıkınca bu nasıl bir kaçak soruları sorulmuştur) ve 2017 yılında Saray Bosna’nın bombalanması ve Srebrenitsa soykırımı suçlarından yargılanarak müebbet hapis cezasına çarptırılmıştır.

Srebrenitsa katliamı tarihi 11 Temmuz 1995 olarak kayıtlara geçsede günler sürmüştür. Bosna soykırımının en bilinen ve en çarpıcı dehşet anlarının yaşandığı yerlerden biri olması sebebiyle bu katliamın ve acının sadece bir bölümüdür. Hollanda mahkemesi 2017 yılında Srebrenitsa soykırımda yüzde 30 oranında Hollanda ordusu ve hükümetinin yaşanan ölümlerde hatalı olduğu kararını almıştır. Lahey Adalet Divanı yaklaşık 1 hafta boyunca süren katliamı “soykırım” olarak nitelendirmiştir. Ayrıca sonradan kurulan Sırbistan ülkesinin sorumlu tutulamayacağını da açıklamıştır. Srebrenitsa’da yaşanan Soykırımda öldürülen Bosnalı Müslümanlara ait 64 farklı toplu mezar tespit edilmiştir. Hala toplu mezarlar açılmaktadır. O günlerde hayatını kaybeden Müslüman Boşnakların yakınları bugün hala kaybettikleri insanlarının kemiklerini aramaktadırlar.